فتق، پارگی و بیرون زدگی دیسک گردن؛علائم و درمان

دیسک‌های بین مهره‌ای ساختارهای نرم  و ارتجاعی هستند که بین هر دو مهره از ستون فقرات قرار دارند و علاوه بر این که به انعطاف‌پذیری طبیعی ستون فقرات کمک می‌کنند، فشار‌های وارد شده به ستون فقرات را نیز جذب می‌کنند. موقعیت طبیعی هر دیسک به نحوی است که درست در کنار عصب‌های ستون فقرات قرار دارد. در صورتی که بر اثر بالا رفتن سن و فرسایش یا بر اثر بروز یک حادثه، دیسک آسیب ببیند، ممکن است که از جای طبیعی خود بیرون زده و دچار فتق شود (پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک) و در نتیجه به عصب مجاور خود فشار وارد کند. یکی پیچیدگی‌هایی که در تشخیص صحیح بیرون‌زدگی دیسک گردن وجود دارد این است که با وجودی که بیمار در ناحیه مشخصی از بدن خود احساس درد می‌کند (یا علائم دیگری دارد)، اما ممکن است منشأ این درد در ناحیه دیگری از ستون فقرات باشد. به همین خاطر متخصصین سعی می‌کنند در ابتدا به علائم بیمار توجه کرده و حدس بزنند که منشأ اصلی مشکل او کجا است و سپس برای تشخیص قطعی‌تر از روش‌های تشخیصی پیشرفته‌تر  استفاده می‌کند.

[shortcode-variables slug="alert"]در صورتی که علائم فتق و بیرون‌زدگی دیسم را در خود احساس می‌کنید، می‌توانید برای ارزیابی و درمان به کلینیک تخصصی کردن دکتر فرخانی مراجعه کنید. اصلی‌ترین علائم ناشی از فتق دیسک که پس از اولین حمله‌ی بیماری بروز می‌کنند، معمولاً با گذشت 6 هفته‌ی اول تسکین پیدا می‌کنند و نیمی از علائم باقی‌مانده نیز طی 6 هفته‌ی بعدی برطرف می‌شوند. روش‌های درمانی به کار رفته در این دوره، بیشتر بر روی کاهش التهاب حالتت تحریک‌شده‌ی عصبها تمرکز دارند. این درمان‌ها شامل دارو و فیزیوتراپی به منظور ایجاد تعادل عضلانی برای یهود حالت قرارگیری بدن و افزایش حرکت پذیری بیمار، می‌شود .
اغلب موارد مشکلات دیسک گردن بدون نیاز به انجام جراحی درمان می‌شوند و اغلب بیماران می‌توانند ظرف مدت کوتاهی به روند عادی زندگی خود بازگردند و تنها لازم است که به خوبی از ستون فقرات خود مراقبت کرده تا آسیب آن‌ها مجدداً عود نکند. البته بازگشت کردن همان علائم اولیه، زیاد شایع نیست. بنابراین رعایت مراقبت‌های بلندمدت و انجام برنامه‌های ورزشی تجویز شده برای جلوگیری از بازگشت آسیب فتق دیسک توصیه می‌شوند. جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو وقت با [shortcode-variables slug="number"] تماس بگیرید.[shortcode-variables slug="alert1"]

علل

دیسک‌های بین مهره‌ای در ستون فقرات از یک لایه‌ی محکم خارجی تشکیل‌شده‌اند که در درون آن ماده‌ی  ژله مانند نرمی قرار دارد. بیرون‌زدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که بافت همبند محکمی که در لایه خارجی دیسک قرار دارد دچار پارگی می‌شود و در نتیجه، ماده‌ی ژله‌ای و نرم داخل دیسک به بیرون تراوش می‌کند. این بیرون‌زدگی می‌تواند بر روی کل طناب نخاعی یا تنها بر روی یکی از شاخه‌های عصبی منشعب شده از طناب نخاعی فشار وارد کند. این موضوع بدین معناست که بیرون‌زدگی دیسک  و فشار بر عصب هم می‌تواند در محل بیرون‌زدگی و هم در محلی از بدن که توسط عصب مربوطه کنترل می‌شود (دست یا پا) ایجاد درد کند.

علت پارگی دیسک در تمامی موارد به طور دقیق مشخص نیست، اما یکی از عوامل شایع و مؤثر در این رابطه، بالا رفتن سن و فرسایش دیسک‌ها است. با گذر زمان و بالا رفتن سن، میزان آب موجود در دیسک‌های بین مهره‌ها کاهش می‌یابد و در نتیجه، دیسک‌ها از ارتجاع خود سستتر می‌شوند و بیشتر در معرض خطر پارگی و آسیب قرار می‌گیرند. علاوه بر این، سیگار کشیدن نیز می‌تواند در بروز آسیب فتق و بیرون زدگی دیسک تأثیر گذار باشد، زیرا باعث کاهش انعطاف پذیری طبیعی دیسک‌ها می‌شود. سایر عواملی که می‌توانند به ستون فقرات و دیسک‌ها فشار وارد کرده و موجب فتق دیسک شوند عبارتند از:

• بلند کردن اجسام سنگین یا بلند کردن اجسام به شیوه‌ی غلط
• نشستن برای مدت زمان طولانی خصوصاً در هنگام رانندگی
• انجام ورزشهای پرفشار که روی ستون فقرات فشار وارد می‌کنند مانند وزنه برداری
• آسیب‌ها و ضربات شدید مانند آسیب‌های ناشی از زمین خوردن از ارتفاع یا تصادفات ماشین

این موارد می‌توانند بافت دیسک را ضعیف کرده و گاهی موجب فتق یا پارگی دیسک شوند. بیرون‌زدگی دیسک در بین افراد 30 تا 50 ساله بیش از همه شایع است. مردان تا دو برابر بیش از زنان دچار آسیب‌های فتق، بیرون‌زدگی و پارگی دیسک می‌شوند.

علائم

درد گردن، سردرد، و احساس درد در صورت، شانه‌ها و بازوها می‌تواند بر اثر بیرون‌زدگی دیسک گردن و فشار بر ریشه‌های عصبی گردن باشد. فشار بر روی عصب موجب بیحسی دست یا گزگز یا سوزن سوزن شدن در دست و بازو و صورت می‌شود و همچنین ممکن است شخص در شانه، آرنج و دست خود احساس ضعف داشته باشد. هر کدام از این علائم یا ترکیبی از آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده فتق دیسک گردن باشد.

تشخیص

پزشک می‌تواند با نگاه کردن به تصاویر عکسبرداری از ستون فقرات و انجام معاینات فیزیکی، بیرون‌زدگی یا پارگی دیسک را تشخیص دهد. پزشک در مورد سوابق پزشکی و  علائمی که بیمار دارد از او سؤال می‌کند و از او می‌خواهد که برخی حرکات ساده را انجام دهد تا بتواند قدرت عضلانی، حرکت پذیری مفاصل و ثبات ستون فقرات را ارزیابی کند. از آنجایی که برخی از عصبهای موجود در ستون فقرات گردنی به سمت بازوها و دست‌ها می‌روند، پزشک معاینات عصبی و فیزیکی را بر روی دست‌ها نیز انجام می‌دهد تا ببیند این عصبها چگونه عمل می‌کنند.

پزشک برای بررسی وضعیت مهره‌های گردنی، انجام عکسبرداری رادیولوژی با اشعه ایکس را تجویز می‌کند. گاهی اوقات پزشکان برای بهبود کیفیت تصاویر اشعه ایکس، طی روشی به نام میلوگرام، قبل از عکسبرداری از ستون فقرات ماده‌ی کنتراست رنگی را در ستون فقرات تزریق می‌کنند و سپس عکسبرداری را انجام می‌دهند.  عکسبرداری میلوگرام می‌تواند نشان دهد که بیرون‌زدگی دیسک بر طناب نخاعی فشار وارد می‌کند یا خیر و همچنین وجود تومور یا زائده استخوانی را نیز میتوان به کمک آن تشخیص داد.

پزشک همچنین ممکن است برای داشتن تصویری دقیق با جزئیات بیشتر از ساختار‌های ستون فقرات، انجام سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی را تجویز کند. تصاویر سی تی اسکن می‌توانند فرم و اندازه‌ی کانال نخاعی  و ساختار‌های ستون فقرات و اطراف آن را نشان دهند. این روش عکسبرداری، تصاویری دقیق‌تر از وضعیت دیسک‌ها، رباط‌ها، طناب نخاعی، شاخه‌های عصبی و تومورها ارائه می‌دهند.  انجام عکسبرداری اشعه ایکس، میلوگرام، سی تی اسکن وام آر آی همگی بدون درد است.

درمان

پزشک معمولاً به بیمار توصیه می‌کند که استراحت کند و فعالیت‌های خود را  برای چند روز محدود کند و سپس در ادامه به تدریج میزان فعالیت خود را افزایش دهد و تا چند هفته این روند را ادامه دهد. سایر روش‌های درمانی عبارتند از:

تزریق اپیدورال

داروهای کورتیکاستروئید که اغلب با نام استروئید شناخته می‌شوند، داروهای ضدالتهاب هستند. این داروها ممکن است در فضای اپیدورال در ستون فقرات گردنی تزریق شوند تا درد و التهاب را کاهش دهند. از این روش در صورتی استفاده می‌شود که درد بیمار شدید باشد. این دارو‌ها موجب تسکین درد به صورت کوتاه مدت و موقتی می‌شوند و تاثیر آن‌ها با گذشت زمان به تدریج از بین می‌رود.

درمان دارویی

ممکن است برای تسکین علائم آزاردهنده‌ی ناشی از فتق دیسک گردن، داروهای مختلفی برای بیمار تجویز شود. برای کاهش درد ممکن است از داروهای غیر تجویزی (با دوز پایین)  یا داروهای تجویزی (دوز بالا) استفاده شود. داروهای تجویز شده می‌تواند شامل استروئید یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن، استامینوفن و دیکلوفناک باشد.

گردنبند طبی

گردنبند طبی، گردن را در موقعیت مناسبی نگه داشته و از آن پشتیبانی می‌کند. گردنبند طبی، حرکت گردن را محدود می‌کند و بدین ترتیب فرصتی برای بهبود آسیب حاد گردن ایجاد می‌کند. علاوه بر این، گردنبند طبی موجب کاهش فشار وارد شده بر عصب‌های خاص در گردن می‌شود.

فیزیوتراپی

بیمار ممکن است برای تکمیل بخشی از برنامه درمانی خود به فیزیوتراپی ارجاع داده شود. فیزیوتراپیست‌ها تکنیک‌های مختلفی از جمله ماساژ و درمان دستی برای بازیابی حرکت پذیری و کارایی نرمال گردن استفاده می‌کنند. فیزیوتراپیست می‌تواند یک برنامه تمرینی اختصاصی مناسب با شرایط بیمار تدوین کند. انجام این برنامه ورزشی به بیمار کمک می‌کند که به فعالیت ادامه دهد، درد گردن خو را تسکین دهد و از بروز آسیب بیشتر به گردن جلوگیری کند.

کایروپراکتیک

درمان‌های دستی مخصوص مانند کایروپرکتیک (Chiropractic) ممکن است برای بهبود حرکت و انعطافپذیری مفاصل گردن و بازگشت دیسک به محل قبلی خودش مورد استفاده قرار گیرند. کایروپرکتیک یک روش درمانی است که توسط پزشکان کایروپراکتیک اجرا می‌شود و برای تشخیص و درمان مشکلات مفاصل و ستون فقرات استفاده می‌شود.

در جلسات کایروپرکتیک، پزشک کایروپراکتور ممکن است با استفاده از تکنیک‌های دستی مختلف، اصلاحاتی روی مفاصل گردن انجام دهد. این اصلاحات شامل تنظیم فشار، انعطاف و تحریک مفاصل است به منظور بهبود حالت نموداری مفاصل و افزایش حرکت پذیری آنها. هدف اصلی این روش‌ها اصلاح نقص احتمالی در قرارگیری مفاصل و بهبود عملکرد آنهاست.

مهم است بدانید که هرگونه درمان دستی مخصوص، از جمله کایروپرکتیک، باید توسط پزشک متخصص و مجرب انجام شود. قبل از شروع هرگونه درمان دستی، مهم است با پزشک خود مشورت کنید و درمان مناسب را بر اساس تشخیص و نیازهای شما تعیین کنید.

ورزش

  درست است که دیسک کمر بیمار دچار بیرون‌زدگی شده است اما او بعد از برطرف شدن درد حاد کمر خود می‌تواند اغلب ورزش‌ها را انجام دهد، از جمله پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا. انجام دادن این ورزش‌ها همراه با حرکات کششی ملایم گردن و شانه باید همراه شود. حرکاتی مانند چرخاندن سر به طرفین، نزدیک کردن گوش به شانه و بالا بردن دست‌ها بالای سر، همگی به بیمار کمک می‌کنند که دامنه حرکتی گردن خود را افزایش داده و درد گردن را تسکین دهد. فراموش نکنید که همیشه باید بدن شما در حالت قرارگیری صحیحی باشد به طوری که شانه‌های شما کمی به سمت عقب بوده و سرتا صاف باشد (مستقیما به روبه‌رو نگاه کنید)

جراحی

جراحی تنها زمانی تجویز می‌شود که هیچ یک از درمان‌های غیرجراحی تاثیری در بهبودی درد گردن بیمار نداشته باشند یا تاثیر آن‌ها به اندازه مطلوب نباشد. همچنین در مواردی که بیرون‌زدگی دیسک فشار زیادی به عصب وارد کرده و یا مستقیما  بر روی نخاع فشار وارد می‌کند و ممکن است موجب ناتوانی فرد شود، انجام جراحی فوراً تجویز می‌شود. هدف از انجام جراحی این است که قسمت بیرون زده از دیسک بریده شود تا فشار از روی عصب یا نخاع برداشته شود. نام این تکنیک جراحی، دیسکتومی است و ممکن است به روش‌های مختلفی انجام شود.

بهبودی

پزشک برای مدتی پس از جراحی، سطح فعالیت بیمار و موقعیت قرارگیری بدن و ستون فقرات گردنی را محدود می‌کند . بیمار باید تا زمانی که پزشک دستور داده است، از بلند کردن اجسام سنگین، انجام کارهای خانه و حیاط خودداری کند. همچنین لازم است که بیمار تا مدتی از گردن بند طبی استفاده کند. بیمار می‌تواند به تدریج سطح فعالیت خود را افزایش دهد و زمانی که گردن او به طور کامل بهبود پیدا کرد، فیزیوتراپیست ورز‌ها و حرکت مخصوصی را برای افزایش انعطاف‌پذیری گردن و قدرت عضلات گردنی، به بیمار آموزش می‌دهد. همچنین روش‌های صحیح حرکت کردن و بلند کردن اجسام سنگین و سایر کارها و نحوه صحیح قرارگیری بدن و راستای ستون فقرات در هنگام نشستن و ایستادن، به بیمار آموزش داده می‌شود.

پیشگیری

رعایت برخی نکات ظریف مانند داشتن سبک زندگی سالم می‌تواند از بروز از بروز درد گردن جلوگیری کند و خطر فتق دیک‌های گردنی را کاهش دهد.

برای مثال، شما باید:

• به صورت منظم ورزش کنید.
• در هنگام بلند کردن اجسام سنگین از روش صحیح استفاده کنید.
• همیشه در هنگام نشستن و ایستادن، بدن شما در حالت صحیحی قرار داشته باشد.
• در صورتی که سیگار می‌کشید، سیگار را ترک کنید.